Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 6

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen avam şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, ilişik eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ilişkin ve Türk’e özgü valörında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve mukannen bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle alfabelan ve zamanla anonimleşatır bir nazım biçimidir. Türküler ana dörtlüklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Türkülerdeki dörtlüklere (üçlük veya ikilik bile kabil) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise avam dilinde “rabıt” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında yine edilen ikilik (ya da elan çok) dizelerdir.

Türkünün mukannen bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da rastgele bir avam şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü evet. Bu yüzden türkü tipinin en sarih özelliği melodisidir. Türküler hece ölçüsünün her sözıbıyla söylenir. şu demek oluyor ki hece sayısı bakımından bir sınırlama gerçekleşemez.

Türkülerin yetişkin çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Türküler bu şekilde avamın orospuı olurlar ve avamın her kesimine hitap fail sanat adamılar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan geniş bir müzik türüdür. Türküler çoğu defa, bir tabiat hadiseı ya da bir kahramanlık huzursında doğar ve yayılırlar. Türküler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, görev adlarının, ayrıca mevzuların da değişmiş olduğu görüldüğü bağırsakin, nerede doğduklarını saptamak çetinleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere nazaran usulsüz ve usullü türküler olarak iki alt bölüm yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı bağırsakine vadi uzun havalardır. Usullü olan türküler grubunda ise çoğu kez oyun havaları görev düzenır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da şikeste hava adı verilmektedir.

Türklerde konulenen konulara nazaran bile sınıflama yaratıcı yazarlar vardır. Konularına nazaran türküler:

Ninniler
Çocuk türküleri
Natür türküleri
Aşk türküleri
Kahramanlık ve askerlik türküleri
Resim türküleri
İş türküleri
Huzurlıklı türküleri
Ölüm türküleri (Ağıt)
Kumar türküleri
Tab ve efsanevi türküleri
Zeybek ve derebeyi türküleri
Cinayetler ve elemklı olaylarla alakalı türküleri
Güldürücü türküleri