Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 3

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen enam şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, nazarıitibar eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile alakalı ve Türk’e özgü demeında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve muayyen bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle yazılan ve zamanla anonimleneşeli bir nazım biçimidir. Koşukler asıl murabbaklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Koşuklerdeki murabbaklere (üçlük yahut ikilik de mümkün) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise enam dilinde “saz” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonra gene edilen ikilik (evet da henüz çok) dizelerdir.

Koşuknün muayyen bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan evet da rastgele bir enam şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olabilir. Bu yüzden türkü tipinin en açık özelliği melodisidir. Koşukler hece ölçüsünün her lakırtııbıyla söylenir. Doğrusu hece skorsı itibarıyla bir sınırlama olmaz.

Koşuklerin heybetli çoğunluğu anonimdir evet da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Koşukler bu şekilde enamın esrarı olurlar ve enamın her kesimine hitap fail artistlar tarafından albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan münteşir bir çalgı türüdür. Koşukler çoğu kez, bir natür fenomenı evet da bir kahramanlık mukabilsında doğar ve yayılırlar. Koşukler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, alan adlarının, hatta mevzuların bile değiştiği görüldüğü dâhilin, nerede doğduklarını saptamak zorluklaleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere için usulsüz ve usullü koşukler olarak iki alt bölüm yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı dâhiline yer uzun havalardır. Usullü olan koşukler grubunda ise ekseri hile havaları alan kırmızıır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da melez albeni adı verilmektedir.

Türklerde aksiyonlenen konulara için de sınıflama yapan yazarlar vardır. Mevzularına için koşukler:

Ninniler
Çocuk koşukleri
Doğa koşukleri
Aşk koşukleri
Kahramanlık ve bayrakaltı koşukleri
Seremoni koşukleri
İş koşukleri
önlıklı koşukleri
Ölüm koşukleri (Ağıt)
Kaşkariko koşukleri
Doğa ve efsanevi koşukleri
Zeybek havası ve derebeyi koşukleri
Cinayetler ve kırıcıklı olaylarla alakalı koşukleri
Güldürücü koşukleri