Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 10

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen yaratma şiirlerinin her çeşidine verilen ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, rağbet eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ait ve Türk’e özgü mazmunında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve mukannen bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle yazgılan ve giderek anonimleşen bir nazım biçimidir. Türküler esas dörtlüklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Türkülerdeki dörtlüklere (üçlük yahut ikilik de mümkün) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise yaratma dilinde “putrel” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında yeniden edilen ikilik (ya da daha çok) dizelerdir.

Türkünün mukannen bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan ya da rastgele bir yaratma şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü olabilir. Bu yüzden türkü tipinin en besbelli özelliği melodisidir. Türküler hece ölçüsünün her lakırtııbıyla söylenir. Kısaca hece skorsı itibarıyla bir sınırlama olmaz.

Türkülerin majör çoğunluğu anonimdir ya da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Türküler bu şekilde yaratmaın malı olurlar ve yaratmaın her kesimine seslenme eden sanat erilar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir musiki türüdür. Türküler çoğu sefer, bir natür olayı ya da bir kahramanlık alınsında doğar ve yayılırlar. Türküler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, ülke adlarının, hatta konuların üstelik değiştiği görüldüğü bağırsakin, nerede doğduklarını saptamak çelimleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere için usulsüz ve usullü ırlamakler olarak dü ayrım yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı bağırsakine meydan uzun havalardır. Usullü olan ırlamakler grubunda ise çoğu kez temaşa havaları ülke alır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da gücenmiş hava adı verilmektedir.

Türklerde konulenen konulara için de sınıflama fail yazarlar vardır. Mevzularına için ırlamakler:

Ninniler
Çocuk ırlamakleri
Doğa ırlamakleri
Aşk ırlamakleri
Kahramanlık ve askerlik hizmeti ırlamakleri
Seremoni ırlamakleri
İş ırlamakleri
Huzurlıklı ırlamakleri
Ölüm ırlamakleri (Ağıt)
Hile ırlamakleri
Beğeni ve hayvan ırlamakleri
Efe ve derebeyi ırlamakleri
Cinayetler ve dağklı olaylarla alakalı ırlamakleri
Güldürücü ırlamakleri