Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 1

Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen ahali şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, bağ eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ilgili ve Türk’e özgü mealında da kullanılır.

Türkü, kendine özgü ve belli başlı bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle makalelan ve zamanla anonimleşen bir nazım biçimidir. Yırler ana flaşörklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Yırlerdeki flaşörklere (üçlük veya ikilik de mümkün) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise ahali dilinde “bağlama” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında tekrar edilen ikilik (evet da henüz çok) dizelerdir.

Yırnün belli başlı bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan evet da rastgele bir ahali şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü evet. Bu yüzden türkü tipinin en belirgin özelliği melodisidir. Yırler hece ölçüsünün her lafıbıyla söylenir. Yani hece nüshası itibarıyla bir sınırlama olmaz.

Yırlerin kebir çoğunluğu anonimdir evet da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Yırler bu şekilde ahaliın dünyalıkı olurlar ve ahaliın her kesimine hitap fail sanat adamılar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir musiki türüdür. Yırler çoğu öğün, bir tabiat fenomenı evet da bir kahramanlık içinsında doğar ve yayılırlar. Yırler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, zemin adlarının, hatta mevzuların da değişmiş olduğu görüldüğü sinein, nerede doğduklarını saptamak güçleşir.

Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere bakılırsa usulsüz ve usullü koşukler olarak iki tefrik yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı sineine vadi uzun havalardır. Usullü olan koşukler grubunda ise genellikle hile havaları zemin allıkır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da melez alım adı verilmektedir.

Türklerde işlenen konulara bakılırsa de sınıflama karşılayıcı yazarlar vardır. Mevzularına bakılırsa koşukler:

Ninniler
Çocuk koşukleri
Doğa koşukleri
Aşk koşukleri
Kahramanlık ve bayrakaltı koşukleri
Tören koşukleri
İş koşukleri
Kontralıklı koşukleri
Ölüm koşukleri (Ağıt)
Dubara koşukleri
Tab ve hayvan koşukleri
Zeybek havası ve derebeyi koşukleri
Cinayetler ve dağklı olaylarla alakalı koşukleri
Güldürücü koşukleri